Rusza dwuletni projekt "Przywrócić szacunek zabytkom w delcie Wisły"

Kluczowy cel projektu to stworzenie banku pomysłów wespół z wykorzystaniem kreatywności młodzieży, właścicieli obiektów zabytkowych i ekspertów  ochrony dziedzictwa kulturowego regionu.
Pierwszym działaniem będzie przygotowanie młodzieży (poprzez warsztaty ceramiki, ciesielstwa, tworzenia podstawowej dokumentacji konserwatorskiej, czytania żuławskiego krajobrazu i wizyty studyjne w skansenach) do współpracy z właścicielami obiektów zabytkowych do wspólnego wypracowania pomysłów na wykorzystanie konkretnego zabytku. Sprawdzianem skuteczności wspólnych działań  będzie organizacja Dni Otwartych Żuławskich Zabytków.
Podczas realizacji projektu zostanie ogłoszony konkurs fotograficzny, stworzona będzie podstrona internetowa, powstanie wydawnictwo Gościna w żuławskim zabytku, odbędzie się konferencja podsumowująca projekt wraz z towarzyszącą jej wystawą. Nabór uczestników projektu rozpocznie się we wrześniu 2012 roku. Współfinansowanie projektu zapewnia Fundusz Inicjatyw Obywatelskich. Partnerami projektu są: Narodowy Instytut Dziedzictwa, Zespół Szkół nr 2 w Nowym Dworze Gdańskim, Gimnazjum w Kmiecinie. Już teraz zapraszamy wszystkich, zwłaszcza nauczycieli i młodzież do współpracy. Kontakt>>

Przywrócić szacunek zabytkom w delcie Wisły
cel główny:
Zwiększenie roli obiektów zabytkowych w kreowaniu atrakcyjności regionu Żuław delty Wisły.
cele szczegółowe:
I. Zwiększenie dostępności zabytków poprzez wzrost aktywności właścicieli obiektów zabytkowych.
II. Zmniejszenie ilości zabytków wykreślanych z rejestru i ewidencji poprzez działania zwiększające wiedzę i aktywizujące mieszkańców Żuław.

Nasze plany:

1. Szkolenie nauczycieli
Planujemy szkolenie, które będzie składało się z trzech części:
– wykładowo-warsztatowej – podczas której zapoznają się z metodami pracy z młodzieżą metodą projektową, sposobami motywacji wolontariuszy, metodami monitoringu i ewaluacji działań, metodami kształtowania samodzielności i odpowiedzialności w działaniach projektu;
– praktyczno – warsztatowej – podczas której zapoznają się z pracowniami ceramiczną i drewna, zasadami dokumentacji konserwatorskiej. Wezmą udział w samodzielnym wykonaniu glinianych rzeźb i podstawowych pracach ciesielskich oraz zostaną zapoznani z zasadami bezpieczeństwa przy organizacji zajęć w pracowniach;
– terenowej – czytanie żuławskiego krajobrazu z prezentacją ważnych dla regionu obiektów zabytkowych również tych niedocenianych, nie wpisanych do rejestru zabytków.
Nauczyciele będą współpracować przy realizacji projektu zależnie od potrzeb i ich możliwości. Troje z nich podejmie stałą współpracę opieki nad młodzieżą zaangażowaną w projekt.

2. Poznanie dobrych praktyk ochrony zabytków na podstawie Muzeum Budownictwa Ludowego – Parku Etnograficznego w Olsztynku
Zostanie zorganizowana wizyta studyjna dla regionalistów – potencjalnych liderów ochrony dziedzictwa kulturowego oraz kadry i wolontariuszy projektu. Będzie to okazja do zapoznania się dobrymi praktykami ochrony zabytków sposobami na ich wykorzystanie Warmii, Mazur i Powiśla, które można adoptować na Żuławach.

3. Rekrutacja do zespołu Młodzieżowego Pogotowia Konserwatorskiego
i spotkanie informacyjno-organizacyjne
Przy współpracy z nauczycielami – przyszłymi opiekunami grup młodzieży,  zaangażowanymi w projekt, zostanie wyselekcjonowana 30 osobowa grupa uczestników ze szkół gimnazjalnych i ponad gimnazjalnych, która będzie zainteresowana ochroną zabytków w ramach działaniach Młodzieżowego Pogotowia Konserwatorskiego.

4. Konkurs fotograficzny
Zostanie ogłoszony konkurs fotograficzny dla dwóch grup beneficjentów projektu
– dla uczestników warsztatów, który będzie tematycznie obejmował realizację całego projektu. Ocenie będą podlegać zdjęcia promujące obiekty zabytkowe, pokazanie ich możliwości w zakresie funkcji zapewniających ich przetrwanie.
–  dla odwiedzających obiekty zabytkowe tylko podczas dwóch dni przeprowadzenia Dni Otwartych Zabytków. Będzie to kategoria otwarta gdzie głównym kryterium będzie pokazanie unikatowości zabytków żuławskich. Zachęcimy również towarzystwa fotograficzne z całej Polski do udziału w konkursie co podniesie poziom artystyczny konkursu.
Obie kategorie zostaną nagrodzone na podstawie opracowanego przez zespół projektu regulaminu. Do oceny prac zostanie powołane jury składające się z uznanych fotografów.
Regulamin konkursu będzie zakładał możliwość nieograniczonego wykorzystania prac do wydawnictw związanych z projektem i prezentacją regionu. Uwolnione od praw autorskich zdjęcia będą powszechnie dostępne dla mediów, wydawców – dzięki czemu wizerunek regionu zyska wsparcie promocyjne.

5. Młodzieżowe Pogotowie Konserwatorskie – cykl warsztatowo-szkoleniowy
Dla 30 osób wyselekcjonowanych podczas rekrutacji zostanie przeprowadzony cykl warsztatowo-szkoleniowy. Program zakłada pracę metodą warsztatową z zajęciami integracyjnymi. Uczestnicy będą pracować w mniejszych grupach pod kierunkiem instruktorów i opiekunów. W trakcie warsztatów ich uczestnicy będą poznawali najważniejsze elementy kulturowe wspierające budowę tożsamości regionalnej. Uczestnicy warsztatów będą stanowili grupę wsparcia istniejących systemów ochrony zabytków będąc w swoich środowiskach liderami inicjującymi działania na rzecz ochrony zabytków. Zadaniem warsztatów będzie również przygotowanie uczestników do organizacji wydarzenia – Dni Otwartych Żuławskich Zabytków.

A. Czytanie żuławskiego krajobrazu
Uczestnicy podzieleni na dwie grupy (dla łatwiejszego nawiązania kontaktu) wezmą udział w wizycie terenowej w okolicach Nowego Dworu Gdańskiego z udziałem doświadczonego przewodnika-regionalisty. Uczestnicy zostaną zapoznani z charakterystycznymi elementami zabytkowego krajobrazu, poznają też przykłady dewastacji krajobrazu np. przez budowę w nieodpowiednich miejscach linii wysokiego napięcia czy wiatraków energetycznych.
B. O legendach żuławskich
Zostaną zorganizowane dwa trzygodzinne warsztaty ceramiczne (w dwóch grupach osobowych)– lepienie postaci z legend żuławskich, elementy regionalnych zdobień ceramicznych na podstawie wzorów z Muzeum Żuławskiego. Celem zajęć będzie zapoznanie się z postaciami legend, dyskusja podczas pracy nad wykorzystaniem bogactwa historii dla budowania współczesnych pomysłów na prezentację regionu. O legendach będzie opowiadała autorka książki Baśnie i Legendy Żuław i Mierzei Wiślanej. Zajęcia ceramiczne będzie prowadziła instruktorka ceramiki. Zostaną zakupione materiały niezbędne do przeprowadzenia warsztatów. Zostaną wykorzystane plansze z drzeworytami legend żuławskich (skorzystamy z ilustracji do książki wykonanych przez Jerzego Domino) oraz Stowarzyszenie wsi Jazowa użyczy nam obrazy z pleneru malarskiego o legendach żuławskich.
C. Tradycyjne zdobienia domów żuławskich i dawne techniki ciesielskie
Zorganizowane zostaną w terenie pokazy dawnych zdobień żuławskich domów na przykładzie domów w Nowym Dworze Gdańskim oraz warsztaty w pracowni drewna Żuławskiego Parku Historycznego gdzie uczestnicy wykonają ćwiczenia dawnych technik ciesielskich i stolarskich z dłutowania, wiercenia, cięcia piłami, konserwacji drewna naturalnymi metodami. Zajęcia mają zaciekawić zachwycić przemijającym pięknem tradycyjnego budownictwa, zainspirować do czynnego zachowania historycznego wyglądu cennych zabytków. Powstaną plansze poglądowe 100×70 cm przedstawiające dawne projekty, linoryty domów. Przeprowadzone zostaną po dwa warsztaty (3 godzinne) w 3 grupach ok 10 osobowych.
D. warsztaty kuchni regionalnej
Zostaną przeprowadzone trzygodzinne warsztaty serowarskie i pieczenia chleba. Własnoręcznie wykonają ser mennonicki, ubiją metodą tradycyjną masło, wyrobią ciasto na chleb. Dla uczestników będzie to inspiracja dla poznania tradycji kulinarnych regionu i nabycie umiejętności mogących mieć zastosowanie w procesie ożywiania zabytków. Zajęcia będą miały też aspekt integracyjny dlatego wezmą w nich udział wszyscy zaangażowani w realizację projektu – młodzież, członkowie Pogotowia Konserwatorskiego, opiekunowie, kadra projektu.
E. Dobre praktyki ochrony zabytków u kaszubskich sąsiadów
Wizyta studyjna w kaszubskim skansenie we Wdzydzach Kiszewskich. Skansen będzie docelowym miejscem wizyty. Trasa zostanie tak skonstruowana aby po drodze poznać miejsca godne naśladowania w dziedzinie ochrony zabytków, miejsca gdzie właściciele znaleźli pomysł na wykorzystanie obiektów np. dom podcieniowy w Miłocinie, w Trutnowach czy Fabryka Sztuk w Tczewie. Zaaranżowane zostaną spotkania z właścicielami prywatnymi i samorządowymi, którzy opowiedzą o swoich problemach i planach na przyszłość. Zaplanowane zostaną też zajęcia integracyjne mające charakter podsumowania cyklu przeprowadzonych warsztatów i szkoleń. W wizycie oprócz młodzieży i opiekunów i obsługi technicznej weźmie udział też kadra projektu.
F. Gdyby domy mogły mówić – plenery dokumentacyjne
Zajęcia w terenie na konkretnych obiektach rekomendowanych przez młodzież do udziału w Otwartym Dniu Żuławskich Zabytków. Plener będzie nauką podstawowej dokumentacji etnograficznej i konserwatorskiej obiektów zabytkowych dla zachowania zarówno jego wartości historycznej jak i duchowej przeszłości, na którą składają się losy rodzinne, wydarzenia historyczne. Na plenery zostanie zaproszony przedstawiciel Konserwatora Zabytków.
Zajęcia będą prowadzone w pięcioosobowych grupach pod kierunkiem instruktora. Podczas pleneru zostanie przedstawiony cel projektu, wytłumaczona potrzeba dokumentacji, prezentacja technik dokumentacji, instruktaż bezpieczeństwa. Zostanie ustalona z właścicielami wspólna analiza możliwości prezentacji zabytku, wykorzystania go dla celów komercyjnych tworzących szansę na jego przetrwanie – znalezienie mu odpowiedniej funkcji.
Zależenie od możliwości grupy i rodzaju obiektu zostaną wykonane:
1. Fotografie ze szczególnym uwzględnieniem detali, stolarki i zniszczeń
2. Ogólne pomiary budynków i usytuowanie w terenie
3. Wykonanie podstawowego opisu budynku (rodzaj budulca, kolory, stan zachowania, cechy szczególne, sygnatury) zapoznanie z konserwatorską kartą zabytku,
4. Przeprowadzenie wywiadu z mieszkańcami
5. Analiza SWOT obiektu
6. Rekomendacja dla zorganizowania wspólnie z właścicielami wydarzeń podczas Otwartego Dnia Żuławskich Zabytków.
Na potrzeby wykonania ww. dokumentacji zostanie zakupiony sprzęt w postaci fotograficznego aparatu cyfrowego, dyktafonu i zewnętrzne dyski twarde do archiwizacji materiału z plenerów. Uczestnikom zamiejscowym będzie zapewniony transport do miejsca przeprowadzenia pleneru oraz suchy prowiant podczas zajęć.

6. Dni Otwarte Żuławskich Zabytków
Pomysł organizacji otwartych dni zabytków nie jest nowy np. w Holandii w maju odbywa się dzień wiatraka podczas którego właściciele otwierają drzwi dla wszystkich. Na Żuławach nie miało to nigdy miejsca. Jest to działanie na tym obszarze innowacyjne mające szansę na cykliczną kontynuację. Dla realizacji celów projektu jest to kluczowe działanie – sposób na zaktywizowanie właścicieli zabytków i środowisk lokalnych, mające wpływ na przejęcie odpowiedzialności za dziedzictwo kulturowe budujące tożsamość regionalną.
Będą to dwa dni podczas których będzie można zwiedzać na co dzień niedostępne domy podcieniowe, kościoły gotyckie, wiatraki, zagrody holenderskie, budowle hydrotechniczne i inne. Łącznie zaprosimy do udziału w tym wydarzeniu ok. 30 właścicieli obiektów zabytkowych. Dzień otwarty będzie okazją do prezentacji zbytku, zachęcimy właścicieli aby wspólnie z wolontariuszami Młodzieżowego Pogotowia Konserwatorskiego przygotowali swój własny program, który przyciągnie sąsiadów, turystów, regionalistów np. prezentacja własnych wyrobów rzemiosła, kuchni regionalnej, opowieści, umożliwienie zwiedzania obiektu, prezentacja walorów widokowych. Wolontariusze zaproponują program dni oraz pomogą w jego realizacji biorąc czynny udział jako przewodnicy, instruktorzy prezentacji itp.

Uczestnicy Młodzieżowego Pogotowia Konserwatorskiego zostaną podzieleni na zespoły kilkuosobowe i wykonają poszczególne zadania Otwartych Dni Żuławskich Zabytków:
– wybór obiektów do dni otwartych – będą to obiekty zarówno właścicieli prywatnych, państwowych i samorządowych.
– zaplanowanie i przeprowadzenie z właścicielem wydarzeń wzbudzających zainteresowanie i przyciągających turystów, mieszkańców regionu
– dokumentacja wydarzenia na potrzeby wydawnictwa dobrych praktyk ochrony zabytków
– przeprowadzenie ankiety (wśród właścicieli, odwiedzających)
– promocja wydarzenia

Podczas trwania dni wolontariusze oznaczeni specjalnie wykonanymi koszulkami z logiem projektu przeprowadzą ankiety. Z wydarzeń każdego otwartego miejsca wolontariusze przygotują raporty z dokumentacją i opisem pomysłów, które będą stanowiły materiał do wydawnictwa – Gościna w żuławskim zabytku. Po wydarzeniu odbędzie się ewaluacja ad-hoc gdzie zostaną zaprezentowane wnioski, zostanie analiza słabych i mocnych stron organizacji imprezy. Zostanie zaplanowana współpraca na kolejne lata w organizacji Dni otwartych Żuławskich Zabytków.

7. Stworzenie narzędzi edukacyjnych
A. Podstrona internetowa
Ze względu na trudności w dostępie do wiedzy o dziedzictwie kulturowym i ochronie zabytków Żuław i konieczność zapewnienia łatwego i szybkiego dostępu aktualnego stanu wiedzy zostanie opracowana i wykonana podstrona internetowa strona przy domenie klubnowodworski.pl, gdzie zostaną umieszczone informacje o dotychczasowych działaniach oraz tych, realizowanych w czasie trwania projektu. Na stronie zostaną umieszczone informacje o żuławskich zabytkach oraz sposobach ich ochrony, materiały zebrane podczas plenerów dokumentacyjnych, baza zdjęć żuławskich zabytków zgłoszonych do udziału w konkursie z możliwością do pobrania w celach edukacyjnych i promocyjnych.
B. Wydawnictwo Gościna w żuławskim zabytku
Zwieńczeniem projektu będzie wydawnictwo książkowe Gościna w żuławskim zabytku (tytuł roboczy) przedstawiające bogactwo i rangę żuławskich zabytków odkrytą podczas realizacji projektu. W publikacji znajdą się relacje z przeprowadzonych warsztatów, dokumentacja Dni Otwartych Żuławskich Zabytków opis dobrych praktyk ochrony zabytków z pomysłami na ich wykorzystanie i funkcję,  prezentacja obiektów – architektura, opowieści mieszkańców, historia, zdjęcia dokumenty, mapa.
8. Konferencja – podsumowanie projektu wraz z wystawą towarzyszącą
Odbędzie się konferencja podsumowująca realizację projektu na którą zostaną zaproszeni przedstawiciele władz regionu, Pomorski Konserwator Zabytków i inne osoby mające wpływ na ochronę zabytków w regionie, wolontariusze, właściciele obiektów zabytkowych, nauczyciele, regionaliści, przedstawiciele organizacji pozarządowych, prasy. Uczestnikom spotkania i mediom zostaną przekazane materiały o projekcie. Zostaną omówione działania projektu i osiągnięte rezultaty, odbędzie się prezentacja książki Gościna w żuławskim zabytku. Podczas spotkania zostaną wręczone nagrody za wykonanie najlepszej dokumentacji oraz podziękowania dla opiekunów, wolontariuszy i partnerów projektu. Konferencji będzie towarzyszyć wystawa prac konkursu fotograficznego oraz relacja fotograficzna z realizacji projektu.

Przywrócić szacunek zabytkom w delcie Wisły
Jest to autorski projekt Stowarzyszenia Miłośników Nowego Dworu Gdańskiego Klub Nowodworski